Wespen

Hoornaarwesp, (Vespa crabro)

Hoornaarwesp Vespa crabro

De hoornaar wespen (Vespa crabro) zijn echt groot en het lage brommen bij het vliegen trekt al van ver de aandacht. Ze zijn makkelijk te herkennen aan de rode kleur op kop en borsstuk.

Al dagen obseveer ik de hoornaarwespen als ze proberen insecten te vangen op de vlinderstruiken. Tot nog toe te vergeefs, eindelijk is het nu gelukt een foto serie te maken. De wespen gaan grof te werk en vliegen onbesuisd om de vlinderstruiken, waarbij elk insect wordt aangevlogen. De dagpauwogen, atalanta's en kleine vosjes zijn de vlinders die worden aangevallen, verder de zweefvliegen en andere vliegen. Het gaat zo onbeholpen dat bijna elke aanval op een mislukking uitloopt. Het insect vliegt weg, de wesp doet een achtervolging poging van een halve meter en keert dan terug naar de vlinderstruiken voor een nieuwe aanval. De laatste dagen heb ik geen enkele keer gezien dat de wesp iets heeft gevangen. Nu binnen een kwartier drie keer raak. Twee keer was een zweefvlieg het haasje en een keer een kleine vos.
De wesp vliegt met zijn buit naar een takje en gaat aan de achterpoten, of zoals op de foto's aan een achterpoot hangen steunend met het achterlijf en verslind voor een groot deel het insect. Met het laatste stukje vliegt hij weg richting nest. De wesp die de vlinder pakte probeerde ook met de vlinder aan een tak te gaan hangen maar dit mislukte en de wesp deed geen tweede poging maar vloog direct met vlinder en al richting nest. Aan de vlindervleugels die onder de stuiken liggen te zien is kennelijk alleen de kleine vos slachtoffer van de wespen, andere soorten vleugels zie je niet liggen. In ongeveer drie minuten heeft de wesp een zweefvlieg zover opgegeten dat alleen een stuk borststuk nog over is, daarmee vliegt hij weg.

Etende Hoornaarwesp Vespa crabro met zweefvlieg

Etende Hoornaarwesp Vespa crabro met vlieg

Etende Hoornaarwesp Vespa crabro met honingbij

Middelste wesp, (Dolichovespula media)

Doordat er veel bronmos in het water van de vijver groeit kunnen insecten op het water landen en drinken. Vooral honingbijen, wespen, hoornaar wespen en zoals in dit geval de middelste wesp, Dolichovespula media (haast zo groot als een hoornaar) komen langs. De middelste wesp heeft op het borststuk een paar race strepen, een soort 7 in een gele kleur, boven vlak achter het oog.

Drinkende middelste wesp, koningin, Dolichovespula media

Middelste wesp, werkster, Dolichovespula media

Franse veldwesp, (Polistes dominula)

De Franse veldwesp bouwt alleen een raat waar geen omhulsel om zit, het zijn dus kleinere nesten en daardoor zijn de aantallen wespen per koningin ook niet zo massaal als bij de andere nestbouwers. Wel worden soms meerdere raten dicht bij elkaar gebouwd waardoor er toch een behoorlijk aantal individuen in een volk kunnen zitten. Je kunt de Franse veldwesp Polistes dominula herkennen aan de antennes, de eerste drie leden vlak bij de kop zijn van boven zwart, de andere zijn oranje. Ook is deze wesp slanker dan de andere sociale wespen.

Franse veldwesp Polistes dominula

Franse veldwesp Polistes dominula, nest

Winterslaap

Van de sociaal levende wespen overwintert alleen de koningin de rest van de kolonie sterft bij de eerste vorst. De koningin bouwt in het voorjaar een nieuw nest. Eerst staat ze er helemaal alleen voor en is erg kwetsbaar, ze moet zelf op zoek naar voedsel en bouwmateriaal. Ze moet eieren leggen en de eerste jongen voeren en verzorgen. Zijn deze eerste jongen groot dan beperkt ze zich tot het leggen van eieren en vliegt niet meer uit, wat de kans op ongelukken natuurlijk sterk beperkt. Sterft de koningin, dan sterft de kolonie ook. De vrouwelijke wespen en bijen, koninginnen en werksters hebben een angel en kunnen steken, de mannelijke hebben geen angel en steken dus niet.
Hieronder enkele foto's van een overwinterende koningin van de gewone wesp, Vespula vulgaris. herkenningspunten zijn o.a. de vorm van de zwarte vlek op het eerste rugsegment en de vorm van de eerste gele vlek op het borststuk. Verder loopt de gele vlek aan de buitenkant van het oog niet door. In de winterslaap heeft ze de vleugels onder het lichaam gevouwen.
Tegenwoordig komt het voor dat er volken overwinteren, door de minder koude winters. Een leuk artikel hierover is te vinden bij de Wageningen universiteit.

koningin gewone wesp in winterslaap

Nestbouw

De nesten van de sociale wespen worden opgebouwd uit een soort papier. De wespen kouwen hout fijn dat met speeksel wordt afgezet op het nest, na droging vormt het papier en door de lagen over elkaar vormt het een goede isolatie. Hier in de tuin knagen de wespen altijd aan het ongeschilderde hout van de schuurdeuren. Op de eerste twee foto's het begin van een wespennest onder de pannen van de schuur, hier is de koningin kennelijk dood gegaan en is het nest niet verder gekomen. Op de andere foto's een groter, opengeknipt nest, waarin duidelijk de verschillende etages van raten zijn te zien waarin de wespenlarven worden opgekweekt.
De wespen die onder de grond een nest bouwen maken van dezelfde grondstof gebruik en bouwen ook een papieren nest. Het begin van zo'n nest staat op de onderste foto's. Ik zie een wesp tussen de tegels verdwijnen voor de ingang van de kas. Op die plaats komt een nest wel heel ongelegen, dus twee tegels eruit en eronder zit een mollengang. Ongeveer 30 cm vanaf de plaats waar de wesp onder de tegel ging zit het begin van het nest met al enkele larven in de cellen.

begin van wespennest

wespennest

begin van ondergronds wespennest

Sluipwespen

Heel fotogeniek en vaak lastig op naam te brengen, omdat er zoveel van zijn, zijn de sluipwespen. Op de foto's hieronder zie je het vrouwtje van de houtsluipwesp, Rhyssa persuasoria die haar eieren afzet op de larven van naaldhoutwespen. Deze larven zitten in hout en de wesp heeft dan ook een legboor waarmee ze, diep in het hout, de larven weet te vinden en er een ei op afzet.
Op de foto eronder twee mannetjes van deze soort. Duidelijk is de afwezigheid van de lange legboor.

houtsluipwesp, Rhyssa persuasoria

Bij de sluipwespen zijn er verschillende kleine soorten die niet kunnen vliegen. De vleugels ontbreken of zijn als kleine stompjes aanwezig. hieronder een paar voorbeelden.

Thaumatogelis spec.

Agrothereutes abbreviatus

Bruine mierwesp, Myrmosa atra

Gelis spec.

Gelis melanocephalus

Biologische bestrijding

Wespen en dan vooral de heel kleine, worden veel gebruikt bij de biologische bestrijding in kassen van bladluis, schildluis, wolluis en witte vlieg. Deze wespen zijn erg klein en pas bij de macro foto's kun je zien hoe mooi ze vaak zijn. Hieronder enkele voorbeelden van in de kassen gebruikte soorten.

Anagyrus fusciventris

Anagyrus pseudococci

Coccophagus rusti

Cryptanusia aureiscutellum

Encarsia hispida

Leptomastix abnormis
Leptomastix spec.

Leptomastix spec.

Coccophagus

Leptomastix dactylopii

Goudwespen

Eén van de fraaiste insecten in Nederland qua kleur is wel de goudwesp. De larven van de goudwespen leven als parasiet van plooivleugelwespen. Het vrouwtje deponeert een ei bij het ei van van een solitaire wesp, de uitgekomen larve eet de larve van de solitaire wesp en zijn voedselvoorraad. Ze worden daarom ook wel koekoekswespen genoemd. Het zijn erg mooie insecten, echte juweeltjes. Er zijn meerdere soorten in Nederland en ze zijn vaak moeilijk te determineren. Hieronder enkele verschillende soorten.

goudwesp van foto niet te onderschijden: Hedychrum nobile of H. niemelai

Hedychrum rutilans

goudwesp

Voor veel meer informatie over wespen zie de website van Albert de Wilde met heel veel foto's en informatie over wespen.