Orthoptera.
Acrididae, Veldsprinkhanen.
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum
In Nederland komen ruim 20 soorten
veldsprinkhanen voor, waarvan een aantal zeer zeldzaam. Zo is
geen populatie in NL bekend van Locusta migratoria.
(Van de soorten waar je niet op kunt doorklikken heb ik nog geen foto's.)
soortenoverzicht:
- familie: Acrididae, Veldsprinkhanen
- Anacridium aegyptium (Linnaeus, 1764) - Egyptische treksprinkhaan
- Calliptamus italicus Ikonnikov, 1911 - Italiaanse Rosevleugel
- Chorthippus albomarginatus (De Geer, 1773) - Kustsprinkhaan
- Chorthippus apricarius (Linnaeus, 1758) - Locomotiefje
- Chorthippus biguttulus (Linnaeus, 1758) - Ratelaar
- Chorthippus brunneus (Thunberg, 1815) - Bruine Sprinkhaan
- Chorthippus dorsatus> (Zetterstedt, 1821) - Weidesprinkhaan
- Chorthippus mollis (Charpentier, 1825) - Snortikker
- Chorthippus vagans (Eversmann, 1848) - Steppesprinkhaan
- Chrysochraon dispar (Germar, 1834) - Gouden Sprinkhaan
- Gomphocerippus rufus (Linnaeus, 1758) - Rosse Sprinkhaan
- Locusta migratoria (Linnaeus, 1758) - Europese Treksprinkhaan
- Myrmeleotettix maculatus (Thunberg, 1815) - Knopsprietje
- Oedipoda caerulescens (Linnaeus, 1758) - Blauwvleugelsprinkhaan
- Omocestus rufipes (Zetterstedt, 1821) - Zwart Wekkertje
- Omocestus viridulus (Linnaeus, 1758) - Wekkertje
- Pseudochorthippus montanus (Charpentier, 1825) - Zompsprinkhaan
- Pseudochorthippus parallelus (Zetterstedt, 1821) - Krasser
- Psophus stridulus (Linnaeus, 1758) - Klappersprinkhaan
- Sphingonotus caerulans (Linnaeus, 1767) - Kiezelsprinkhaan
- Stenobothrus lineatus (Panzer, 1796) - Zoemertje
- Stenobothrus stigmaticus (Rambur, 1838) - Schavertje
- Stethophyma grossum (Linnaeus, 1758) - Moerassprinkhaan
Egyptische treksprinkhaan, Anacridium aegyptium.
Deze soort is erg groot en komt heel zeldzaam in Nederland voor. Meestal zijn het exemplaren die met groente of planten in Nederland zijn geïmporteerd. Je kunt hem makkelijk herkennen aan de gestreepte ogen.
Egyptische treksprinkhaan, Anacridium aegyptium
Italiaanse Rosevleugel, Calliptamus italicus.
Een nieuwe soort voor Nederland, voor het eerst gezien op 14-08-2019 in Itteren (Li) door Joris Verhees en Pim Lemmers. Deze soort komt veel voor in de zuid Europese landen.
Italiaanse Rosevleugel, Calliptamus italicus
Italiaanse Rosevleugel, Calliptamus italicus
Kustsprinkhaan, Chorthippus albomarginatus.
De kustsprinkhaan Chorthippus albomarginatus verwacht je aan de kust, maar je kunt hem ook in het binnenland waarnemen. De plaatsen waar ik hem gevonden heb zijn o.a. Lauwersmeer- gebied, Harksteder Broekland en Smeerling. De zijkielen van het halsschild zijn zo goed als recht, de kleur is vaak groen maar ook wel bruin. Een duidelijk verschil met twee gelijkende soorten is dat de knie nooit donker is.
Kustsprinkhaan, Chorthippus albomarginatus ♀
Kustsprinkhaan, Chorthippus albomarginatus ♀ afwijkende kleur
Kustsprinkhaan, Chorthippus albomarginatus ♂
Kustsprinkhaan, Chorthippus albomarginatus ♀
Kustsprinkhaan, Chorthippus albomarginatus ♀
Locomotiefje, Chorthippus apricarius.
Het locomotiefje Chorthippus apricarius is een zeldzaam sprinkhaantje bekend van drie plaatsen, bij Zwolle, Sandpoort en misschien nog ergens in Limburg. Het is een klein onopvallend beestje met een leuk geluid, dat lijkt op een startende stoomlocomotief. Opvallend is het ladderpatroon op de vleugels, maar verreweg het makkelijkste kenmerk is het geluid dat de mannetjes maken. De vleugels van deze soort zijn vrij kort, komen niet achter de springpoten uit.
Locomotiefje, Chorthippus apricarius ♂
Locomotiefje, Chorthippus apricarius ♂
Ratelaar, Chorthippus biguttulus.
Een algemene bruine sprinkhaan, de Ratelaar Chorthippus biguttulus lijkt veel op de eveneens veel voorkomende Bruine sprinkhaan en op de Snortikker, bij deze sprinkhaan hebben de mannetjes een rand met grote cellen aan de onderkant van de voorvleugel, ook de rand erboven heeft grote cellen die bovendien plotseling groot worden vanaf de basis. De halskielen zijn X vormig geknikt. De vrouwen van drie soorten bruine veldsprinkhanen zijn niet van elkaar te ondescheiden, het betreft de soorten C. brunneus, C. mollis en C. biguttulus.
Ratelaar, Chorthippus biguttulus ♂
Ratelaar, Chorthippus biguttulus ♂
Bruine Sprinkhaan, Chorthippus brunneus.
Een van de talrijkste sprinkhanen van Nederland is de Bruine Sprinkhaan Chorthippus brunneus. Je komt ze veel tegen in wegbermen. De halskielen zijn sterk samengeknepen de vleugels lang, voorbij de knie. Er zijn aan de rand van de voorvleugels van de man geen vergrote cellen. De kleur is overwegend bruin. Het geluid is een korte sjirp, vaak hoor je twee mannetjes om en om sjirpen, een heel kenmerkend geluid voor deze soort. De vrouwen van drie soorten bruine veldsprinkhanen zijn niet van elkaar te ondescheiden, het betreft de soorten C. brunneus, C. mollis en C. biguttulus.
Bruine Sprinkhaan, Chorthippus brunneus ♂
Bruine Sprinkhaan, Chorthippus brunneus ♂
Bruine Sprinkhaan, Chorthippus brunneus ♂
Bruine Sprinkhaan, Chorthippus brunneus ♂
Bruine Sprinkhaan, Chorthippus brunneus, ♂ fraai gekleurd exemplaar
Weidesprinkhaan, Chorthippus dorsatus.
Deze sprinkhaan zie je niet veel in Nederland en de exemplaren op de foto's zaten vlak over de grens bij Emmen in Meppen. Het zijn geen topfoto's geworden, Daar was het weer niet na, veel wind, lage temperatuur en geen zon. Niet echt sprinkhanen weer dus. Moet nog maar eens een keer.
Weidesprinkhaan, Chorthippus dorsatus ♂
Weidesprinkhaan, Chorthippus dorsatus ♂
Weidesprinkhaan, Chorthippus dorsatus ♀
Snortikker, Chorthippus mollis.
Alleen de mannen van de Snortikker, Chorthippus mollis zijn (lastig) te onderscheiden van
C. brunneus en C. biguttulus, de vrouwen van deze drie soorten bruine veldsprinkhanen niet.
Op het geluid is het verschil wel groot. Een zingend mannetje van deze soort beweegt zijn achterpoten niet gelijk langs de vleugels, er
zit verschil in snelheid en uithaal. Met de ene poot produceert hij de tik met de andere een sjirp.
De andere twee soorten maken een heel ander geluid.
Deze soort komt op schrale gebieden voor die warm worden, bij mij zit hij vooral op de door de zon beschenen stukken van de zaksloot,
de bodem is daar lemig. Ook de andere twee bruine sprinkhanen zitten daar en je kunt er de geluiden door elkaar horen.
De voorrandcel van de voorvleugel is verbreed, de ader er tegenaan gaat naar achteren toe langzaam breder worden.
Snortikker, Chorthippus mollis ♂
Snortikker, Chorthippus mollis ♂
Zompsprinkhaan, Pseudochorthippus montanus.
Evenals de Krasser heeft de Zompsprinkhaan Pseudochorthippus montanus de achterknie zeer donker. De vleugels komen bij de vrouwtjes tot halverwege het lichaam bij de mannen komen ze net niet aan de achterknie toe. De achtervleugels van de man zijn te zien als je het dier tegen de zon in bekijkt. De achtervleugels schijnen dan door de voorvleugels heen en zijn iets korter dan de voorvleugels. De soort is zeldzaam maar komt in Drenthe en Overijssel vrij algemeen voor, het zijn dieren van vochtige plaatsen. De halskielen zijn iets naar binnen gebogen.
Zompsprinkhaan, Pseudochorthippus montanus ♂
Zompsprinkhaan, Pseudochorthippus montanus ♀
Zompsprinkhaan, Pseudochorthippus montanus ♂
Zompsprinkhaan, Pseudochorthippus montanus ♂
Krasser, Pseudochorthippus parallelus.
De Krasser Pseudochorthippus parallelus heeft korte vleugels, het vrouwtje alleen een aanzet van vleugels, het mannetje heeft de voorvleugels redelijk lang maar de achtervleugels komen maar tot de helft. De halskielen zijn recht of bijna recht. De achterknie is zwart en daardoor lijkt hij op de zompsprinkhaan, maar daar hebben de mannen de achtervleugels haast even lang als de voorvleugel en de vrouwen vleugels tot halverwege het lichaam. De soort is vrij algemeen maar is afwezig in sommige delen van Groningen, Friesland en Noord Holland.
Krasser, Pseudochorthippus parallelus ♂
Krasser, Pseudochorthippus parallelus ♀
Krasser, Pseudochorthippus parallelus ♀
Krasser, Pseudochorthippus parallelus ♀
Gouden Sprinkhaan, Chrysochraon dispar.
Bij de gouden sprinkhaan, Chrysochraon dispar zijn man en vrouw zeer verschillend. Man groen met een gouden glans en lange vleugels, vrouw bruin met de onderkant dijen rose en korte vleugels. Het is een zeldzame soort in Nederland.
Gouden Sprinkhaan, Chrysochraon dispar ♂
Gouden Sprinkhaan, Chrysochraon dispar ♂
Gouden Sprinkhaan, Chrysochraon dispar ♀
Gouden Sprinkhaan, Chrysochraon dispar, eier leggen
Rosse Sprinkhaan, Gomphocerippus rufus.
Alleen bij Schin op Geul kun je de Rosse Sprinkhaan, Gomphocerippus rufus vinden. Een zeer zeldzame soort dus die te vinden is in het talud van de spoorbaan. Opvallend bij deze soort zijn de knopjes op de antennes, die zijn donker met een wit puntje. Vergissen is niet mogelijk het knopsprietje heeft wel verdikte antennes maar geen wit puntje.
Rosse Sprinkhaan, Gomphocerippus rufus ♂
Rosse Sprinkhaan, Gomphocerippus rufus paring
Rosse Sprinkhaan, Gomphocerippus rufus juveniel
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus.
Het Knopsprietje Myrmeleotettix maculatus is makkelijk te herkennen. Hij is klein, heeft een grote kop zeer sterk ingeknepen zijkielen op het halsschild en niet te vergeten de knopjes aan het eind van de antennen, ze hebben iets weg van de antennes van de dagvlinders. Bij de vrouwtjes is het knopje vaak afwezig. Het is een dier dat je op de heide tegenkomt in het oosten van Nederland en in de duinen. Vaak bont getekend en zeer variabel van kleur.
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♀
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♂
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♂
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♀
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♀
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♀
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♀
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♀
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♀
Knopsprietje, Myrmeleotettix maculatus ♂ ♀
Blauwvleugelsprinkhaan, Oedipoda caerulescens.
De Blauwvleugelsprinkhaan, Oedipoda caerulescens is een dier van droge gebieden. Kleurig kun je de dieren niet noemen, ze zijn grijs- of bruin- achtig. Alleen bij het wegvliegen zie je de blauwe kleur van de achtervleugels. Ik kende de dieren alleen van droge berghellingen in Frankrijk. Daar zie je ze vrijwel niet, zo goed zijn ze gecamoufleerd, pas bij het wegvliegen vallen ze op.
Blauwvleugelsprinkhaan, Oedipoda caerulescens ♀
Blauwvleugelsprinkhaan, Oedipoda caerulescens ♀
Blauwvleugelsprinkhaan, Oedipoda caerulescens ♂
Blauwvleugelsprinkhaan, Oedipoda caerulescens ♂
Zwart Wekkertje, Omocestus rufipes.
Omocestus rufipes, het Zwart Wekkertje is een erg leuk beest met sterk contrasterende witte kaaktasters tegen een zwarte kopkleur. Meestal is het een erg donker gekleurd dier die ik vooral in het natuurgebied bij Zwartemeer tegenkom. In de meeste provincies is hij zeldzaam tot zeer zeldzaam, vrij algemeen in Gelderland, Noord Braband en Limburg. Het is een soort van de heide, vooral van de overgangs gebieden van droge naar natte heide.
Zwart Wekkertje, Omocestus rufipes ♂
Zwart Wekkertje, Omocestus rufipes ♂
Zwart Wekkertje, Omocestus rufipes ♂
Zwart Wekkertje, Omocestus rufipes ♀
Wekkertje, Omocestus viridulus.
Een in Drenthe algemene soort is het wekkertje Omocestus viridulus, in de rest van Nederland is de soort zeldzaam, tot zeer zeldzaam in de zuidelijke provincies. Het is een meestal groene sprinkhaan vaak met veel zwart in de vleugels. De knik in de zijkielen van het halsschild zit dicht tegen de kop aan. Het dier is te verwarren met het Zwart Wekkertje, maar doorgaans is die veel donkerder.
Wekkertje, Omocestus viridulus ♂
Wekkertje, Omocestus viridulus ♂
Wekkertje, Omocestus viridulus ♂
Wekkertje, Omocestus viridulus ♀
Wekkertje, Omocestus viridulus ♀
Wekkertje, Omocestus viridulus ♀
Wekkertje, Omocestus viridulus, fraai gekleurd exemplaar ♀
Klappersprinkhaan, Psophus stridulus.
De klappersprinkhaan, Psophus stridulus maakt een klapperend geluid als hij opvliegt. Het is een zeer grote, donkere tot zwarte sprinkhaan met rode achtervleugels, die in Nederland is verdwenen. Van West-Europa tot China Korea komt hij voor. In Nederland werden de laatste exemplaren in 1942 gezien in de buurt van Wageningen.
Klappersprinkhaan, Psophus stridulus ♂
Klappersprinkhaan, Psophus stridulus ♂
Klappersprinkhaan, Psophus stridulus ♀
Klappersprinkhaan, Psophus stridulus juveniel
Kiezelsprinkhaan, Sphingonotus caerulans.
De kiezelsprinkhaan, Sphingonotus caerulans lijkt veel op de blauwvleugelsprinkhaan, heeft ook blauwe vleugels die naar achteren echter doorzichtig worden. Een ander verschil is dat de kiel op de achterpoot vloeiend verloopt, bij de blauwvleugel met duidelijke bochten. In Nederland een zeldzame soort die alleen bekend is van spoorweg terreinen, op het grind in de volle zon voelt dit dier zich thuis.
Kiezelsprinkhaan, Sphingonotus caerulans
Zoemertje, Stenobothrus lineatus.
Stenobothrus lineatus is een soort die op de Veluwe en op enkele plaatsen in Overijssel voorkomt, een zeldzame soort voor Nederland dus. Kenmerkend is het ladderpatroon in de vleugels.
Zoemertje, Stenobothrus lineatus ♂
Zoemertje, Stenobothrus lineatus ♂
Zoemertje, Stenobothrus lineatus ♀
Schavertje, Stenobothrus stigmaticus.
Het Schavertje, Stenobothrus stigmaticus, vind je niet algemeen in het hele land, veel komt hij voor in Utrecht, op de Veluwe en in Drenthe. Het is een vrij kleine soort die groen van kleur is met twee wittige strepen over de voorvleugels. De kop is groot en bol, de vleugels zijn smal en kort. Mijn ervaring met deze soort is dat ze niet erg ver springen en daardoor vrij makkelijk zijn terug te vinden. Het fotograferen gaat redelijk makkelijk omdat ze niet snel bang worden maar ze hebben wel de neiging weg te kruipen in het gras.
Schavertje, Stenobothrus stigmaticus ♀
Schavertje, Stenobothrus stigmaticus ♂
Schavertje, Stenobothrus stigmaticus ♂
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum.
Stethophyma grossum, de moerassprinkhaan, is een stevige grote sprinkhaan, vaak mooi gekleurd en met rood aan de onderkant van de springpoot. Op het onderste, gele gedeelte van de springpoot zitten zwarte dorens, een lichte streep loopt over de onderkant van de vleugels. In een aantal provincies is het dier zeldzaam, echt algemeen is hij volgens mij nergens, het is een dier dat je aantreft in een natte omgeving tussen het gras.
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum, juveniel
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum ♂
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum ♀
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum ♀
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum ♀
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum ♀
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum ♀
Moerassprinkhaan, Stethophyma grossum ♀
Om sprinkhanen te determineren kun je heel veel informatie vinden op de site van
Waarneming.nl onder het hoofdstuk:
Sprinkhanen & Krekels
Een nieuw determinatie boek is 2015 uitgegeven: De Nederlandse sprinkhanen en krekels (Orthoptera) - Entomologische Tabellen 8
Deze kun je bestellen bij de stichting EIS