Oorwormen, Dermaptera
dreigende oorworm
inleiding
Er komen in Nederland vijf soorten oorwormen voor en nog een zesde tropische soort, die alleen in enkele kassen in Zeeland en in Dierenpark Blijdorp voorkomt. Over de hele wereld komen ongeveer 2000 soorten voor, het is dus een kleine familie. De groep is overzichtelijk en je kunt ze vrij gemakkelijk van elkaar onderscheiden. Ik heb foto's van alle vijf de soorten en daarmee kun je ze tot op de soort identificeren.
oorwormen
Foto 1. 1-parkoorworm, 2-bosoorworm, 3-gewone oorworm, 4-grote oorworm, 5-kleine oorworm.
Let vooral op de verschillen in de vleugels
Veel informatie kun je vinden bij oorwormen wiki.
De eerste keer dat ik een paring zie is op 8 oktober 2021. De dieren zitten onder een blad tegen de ruit van de serre. Ze liggen in het verlengde van elkaar en buik op buik. Dit kan makkelijk omdat ze zich normaal ophouden in ruimtes waarin ze geheel omsloten zijn. In dit geval houdt het mannetje zich vast op de ene kant van de ruimte, het glas, het vrouwtje op de andere kant, het blad. Normaal zou je dit alleen kunnen zien en fotograferen als je de ruimte open maakt, maar dat zullen ze niet afwachten. Ik heb het geluk dat de ruimte die ze voor de paring hebben gekozen onder een blad zit dat tegen het raam aangedrukt is. Zo kan ik zonder ze te verstoren door het glas opnames maken.
Gewone oorworm, Forficula auricularia paring
Gewone oorworm, Forficula auricularia paring
Oorwormen leggen eieren en het vrouwtje verzorgt de eieren en pas uitgekomen jongen, iets wat bij insecten weinig voorkomt. Er zijn zelfs soorten oorwormen waar het vrouwtje voer gaat halen voor de jongen, dat doen de Nederlandse soorten niet.
Gewone oorworm, Forficula auricularia ♀ met eieren
De jongen lijken al iets op de volwassen dieren en bij iedere volgende vervelling gaan ze er meer op lijken. Hieronder een aantal foto's van nimfen, jonge oorwormen dus. Wat vooral opvalt bij de jongste dieren, is dat de kop in verhouding erg groot is en de schaar aan het eind van het lichaam zijn twee dunne draadjes, waar de jongen als ze zich bedreigd voelen mee gaan dreigen net als de volwassen dieren. Deze schaar is meestal bij de mannetjes anders van vorm dan bij de vrouwtjes. Met de schaar kunnen ze knijpen. Echt pijnlijk is dat niet, je kunt ze rustig in de hand houden.
oorworm nimf
oorworm nimf
oorworm nimf
oorworm nimf
oorworm nimf
oorworm nimf
oorworm nimf
Oorwormen zijn nacht actieve dieren, ze moeten wel, want het zijn lekkere hapjes voor veel dieren, onder andere vogels, zoogdieren, amfibieën en reptielen. Zelf eten ze zachte planten en zachte insecten zoals bladluis. Overdag kruipen ze weg en hebben dan het liefst, dat het hele lichaam tegen de omgeving aanzit, dus in holtes waar ze precies in passen. In de herfst zitten ze vaak in de bloemen van dahlia's. Niet iedereen vindt dat leuk maar in totaal zijn het nuttige dieren die dan wel eens een bloem vernielen maar door het eten van bladluis weer grotere schade voorkomen.
Trilspin eet oorworm
Oorwormen worden soms het slachtoffer van een schimmel, Entomophthora forficulae Giard 1889
gewone oorworm gedood door schimmel
gewone oorworm gedood door schimmel
soortenoverzicht
- familie: Forficulidae, 3 soorten in Nederland
- Apterygida media (Hagenbach, 1822) - Parkoorworm
- Chelidurella guentheri Galvagni, 1994 - Bosoorworm
- Forficula auricularia Linaeus, 1758 - Gewone oorworm
- familie: Labiduridae, 1 soort in Nederland
- Labidura riparia (Pallas, 1773) - Grote oorworm
- familie: Spongiphoridae, 1 soort in Nederland
- Labia minor (Linnaeus, 1758) - Kleine oorworm
Parkoorworm, Apterygida media
Dit is een kleine oorworm, ik heb hem gevonden in een stuk vermolmd hout dat ik met de vingers uit elkaar brak, daarbij zag ik een kleine oorworm wegrennen en die kon ik nog net opvangen, want toen hij over de rand liep, viel hij er natuurlijk af. Het is voor mijn gevoel een vrij zeldzame soort die ik niet vaak tegen kom. Het is de enige soort waarbij achter de rechthoekige vleugelschubben geen vleugelpuntjes uitsteken.
Parkoorworm, Apterygida media ♂
Parkoorworm, Apterygida media ♀
Bosoorworm, Chelidurella guentheri
Deze soort vind ik tot nog toe uitsluitend op beukenstammen. Het volwassen insect heeft geen vleugels, je ziet alleen enkele lobjes dus geen rechthoekige dekvleugels. Vroeger werd gedacht dat dit de soort Chelidurella acanthopygia was en zo staat hij ook nog in wat oudere determinatie werken. Het is echter gebleken dat de in Nederland voorkomende soort Chelidurella guentheri is.
Bosoorworm, Chelidurella guentheri ♀
Bosoorworm, Chelidurella guentheri ♂
Bosoorworm, Chelidurella guentheri ♂
Bosoorworm, Chelidurella guentheri nimf
Gewone oorworm, Forficula auricularia
Verreweg de meest algemene soort is de Gewone oorworm, deze zie je soms in behoorlijk grote aantallen in de tuin tussen allerlei materiaal, als het maar nauwe spleten heeft waar hij tussen kan. In tuinen worden vaak omgekeerde stenen bloempotten gevuld met hooi opgehangen, als onderkomen voor de oorwormen die bekend staan als verdelgers van de bladluis.
Gewone oorworm, Forficula auricularia ♂
Gewone oorworm, Forficula auricularia ♀
Grote oorworm, Labidura riparia
Deze Grote oorworm is echt groot, 20 tot 30 mm lang. Je vind hem uitsluitend op zandvlaktes, op de Veluwe en aan de kust in Zeeland. Om hem te vinden is een kwestie van dikke takken op het zand omdraaien en goed kijken, vaak steekt er maar een klein stukje van het lichaam uit het zand.
Grote oorworm, Labidura riparia ♂
Grote oorworm, Labidura riparia nimf
Kleine oorworm, Labia minor
Deze soort wordt niet veel gemeld op waarneming.nl en de meeste waarnemingen zijn op licht gedaan. Dit is dus een vliegende soort, wat de andere soorten oorwormen niet vaak doen of zelfs niet kunnen omdat de vleugels ontbreken, zoals bij de bosoorworm.
Kleine oorworm, Labia minor ♂
Kleine oorworm, Labia minor ♀